TTO - Nhiều ý kiến cho rằng cơ quan quản lý phải dựa trên hệ thống các tiêu chí để đánh giá ca khúc cho công bằng, thay vì cấm đoán tùy tiện và vô lý.

Ảnh: HOÀI LINH - Đồ họa: như khanh

Trước việc cơ quan chức năng cấm lưu hành một số ca khúc cũ vì cho rằng lời bài hát không đúng với bản gốc, các nhà phê bình âm nhạc, các nhạc sĩ cho rằng cần bàn bạc kỹ lưỡng trước khi có quyết định cấm đoán.

Nhiều ý kiến cho rằng cơ quan quản lý phải định ra hệ thống tiêu chí cụ thể và phải ứng xử khoa học, hợp lý với các ca khúc.

“Với những bài hát nói về người lính VN cộng hòa thì có thể không được phổ biến. Nhưng còn rất nhiều bài hát sáng tác trước năm 1975 nói về tâm tư, tình cảm của con người như tình yêu đôi lứa, tình cảm gia đình, cha mẹ... Đây là những tình cảm muôn đời của con người với nhau thì đâu có gì sai trái để phải cấm

NSND Trần Hiếu

Nhạc sĩ Nguyễn Quang Long - Ảnh: C.LUẬN

* Nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long: Cởi mở hơn với các ca khúc đã rất phổ biến

Từng trực tiếp hoạt động liên quan đến lĩnh vực cấp phép băng đĩa, tôi khẳng định vấn đề cấp phép phổ biến ca khúc trước năm 1975 trong khoảng trên 5 năm gần đây đã cởi mở hơn trước.

 

 

 

 Qua theo dõi tôi biết không phải một mình Cục Nghệ thuật biểu diễn đơn phương ra quyết định, nó xuất phát từ đề nghị của cơ sở.

Tôi tin nhiều người sẽ tự đặt câu hỏi tại sao ca khúc đã được phép phổ biến, giờ lại không? Và sự giải thích về lý có thể đúng khi áp dụng các quy định đã ban hành, nhưng về tình thì chưa. Vì chưa có câu trả lời thỏa đáng nên mọi người sẽ tiếp tục tự suy đoán và hướng nó tới những lý do khác nhau.

Nhiều người cho rằng vấn đề chính ở đây như một nhà quản lý đã nói với Tuổi Trẻ: “Chiến trường anh bước đi là chiến trường nào?”

Trong sự việc 5 ca khúc, run rủi thế nào, mặc dù các tác phẩm đều trước năm 1975, nhưng sau khi thống nhất, nhiều tác giả vẫn tiếp tục ở lại gắn bó xây dựng quê hương. Có tác giả, như nhạc sĩ Diên An, còn tiếp tục cống hiến và được Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú. 

Hay như tác giả Châu Kỳ, đã có ý định sửa những từ được cho là nhạy cảm (trong bài chỉ có 2 chỗ 4 từ tự sửa). Điều đó cho thấy các nhạc sĩ đã rất thiện chí. Những ca khúc sáng tác ở miền Nam trước năm 1975 có giá trị và đóng góp riêng cần được ghi nhận và có quyền lan tỏa trong lòng công chúng.

Đảng và Nhà nước đã có chủ trương hòa hợp dân tộc, điều này hết sức quan trọng, đúng vận nước, hợp lòng dân.

Ở khía cạnh xét duyệt, trong giới văn nghệ vẫn nói vui các từ cấm kỵ kiểu bài hát tả về tâm trạng yêu đương, nói mùa thu buồn, hay bài hát dịch thơ nước ngoài có tên nói đến từ mùa thu chết lại là những điều dễ gặp khó khi xin cấp phép.

Tư duy kiểm duyệt kiểu ấu trĩ ấy trong giai đoạn hiện nay không còn phù hợp. 

Cần cởi mở để những ca khúc đã rất phổ biến, nếu không ảnh hưởng tới an ninh, chính trị, tới đời sống tinh thần của đất nước và nhân dân, có cơ hội được ghi nhận bằng cách hợp pháp hóa trên văn bản cho phép phổ biến.

Nhà thơ Văn Công Hùng - Ảnh: TL

* Nhà thơ Văn Công Hùng: Sao lại cấm đoán vô lý như vậy?

Tôi thấy việc Cục Nghệ thuật biểu diễn thông báo cấm 5 ca khúc trước năm 1975 đã từng được cấp phép phổ biến là việc làm không thuyết phục! Cơ quan quản lý văn hóa có thể cấm các ca khúc này về nội dung không phù hợp hoặc về lý do gì đó, nhưng cần phải có lý. 

Còn lý do mà Cục Nghệ thuật biểu diễn đưa ra để cấm 5 bài hát kia, do lời ca khúc không đúng với bản gốc là hết sức vô lý.  

Bởi ngay sau đó, vợ nhạc sĩ Châu Kỳ và Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN đã lên tiếng khẳng định bản nhạc Con đường xưa em đi đang lưu giữ tại đây là bản nhạc của nhạc sĩ Châu Kỳ cung cấp khi còn sống.

Hơn nữa, nếu các ca khúc đó thực sự không đúng với bản gốc thì cũng không cần phải đưa ra lệnh cấm. Thay vào đó, Cục Nghệ thuật biểu diễn chỉ cần đưa ra bản gốc và đề nghị mọi người sử dụng bản gốc đó là được. Chứ sao lại cấm đoán vô lý như vậy?

Nhạc sĩ Trần Quang Lộc - Ảnh: ANTĐ

* Nhạc sĩ Trần Quang Lộc: Đừng “tìm lông, bới vết”

Đứng từ góc độ nghệ thuật, tôi nghĩ rằng với những bài hát không làm tổn hại đến phương diện nào đó của đất nước thì nên được phổ biến để khán thính giả được nghe và cảm nhận. Những bài hát sáng tác trước năm 1975 đa số là nhạc tình cảm đôi lứa. Trong đó có rất nhiều bài hát mang ý nghĩa làm đẹp cho cuộc đời.

Vì vậy, nếu trong trường hợp có ca khúc nào đó bị cơ quan quản lý nhà nước cấm thì phải nói rõ ràng lý do vì sao cấm để công luận và những người yêu nhạc được biết. Nếu bài hát đó đi ngược lại đường lối của Đảng và Nhà nước thì chúng tôi đồng ý cấm.

Nhưng nếu bài hát đó không dính dáng đến những chuyện đó, cơ quan quản lý muốn cấm thì phải giải thích và phân tích rõ xem trong ca khúc đó có câu nào, từ nào vướng mắc về tư tưởng, chính trị đáng để bị cấm hay không. 

Làm như vậy mới không gây bức xúc trong dư luận và các nhạc sĩ cũng được yên lòng. Còn nếu đã có chủ ý “tìm lông, bới vết” thì thế nào cũng ra thêm những “cái lý” để cấm đoán.

Ông Dương Trung Quốc - Ảnh: V.D.

* Nhà sử học Dương Trung Quốc: Nên chấm dứt quan hệ “xin - cho”

Tôi muốn nói nhiều hơn ở phương thức cấp phép phổ biến các ca khúc của chúng ta hiện nay. Đúng là chúng ta có một di sản rất nhiều bài hát được sáng tác trong thời gian lịch sử của chế độ VN cộng hòa, có thể chuyển tải những nội dung không còn thích hợp nữa.

Nhưng cách làm của chúng ta hiện nay là cơ quan quản lý cho phép bài nào thì mới được hát bài đó. Tình cảnh các chương trình biểu diễn nghệ thuật phải đi xin phép từng bài hát đã phản ánh mối quan hệ “xin - cho” ăn sâu vào chúng ta. Đằng sau sự “xin - cho” ấy sẽ dễ nảy sinh tiêu cực.

Chúng ta có rất nhiều cơ quan nghiên cứu, quản lý âm nhạc, vậy tại sao không tổ chức kiểm tra lại tất cả những di sản ấy, để Nhà nước đưa ra danh sách những bài nào cấm, còn lại tất cả những bài hát nào không bị cấm thì người dân được hát?

Còn cách làm hiện nay phải xin phép từng bài mới được hát là đi ngược lại nguyên lý dân chủ. Trong quá trình xây dựng pháp luật ở Quốc hội, đã có rất nhiều ý kiến nói về câu chuyện tương tự như thế này, đó là cái gì Nhà nước cấm thì nói rõ còn cái gì Nhà nước không cấm thì người dân được làm.

Tất nhiên, việc cấm phải trên cơ sở khoa học để tìm được sự nhất trí cao với người dân. Còn vẫn với cách làm cấp phép và cấm đoán tùy tiện như với 5 bài hát trước năm 1975 vừa rồi sẽ làm nảy sinh thêm những bức xúc của xã hội.

Chính sách của Đảng và Nhà nước về hòa hợp, hòa giải dân tộc cũng là một góc nhìn để chúng ta có cách ứng xử nhân văn với các di sản văn hóa, nghệ thuật trước năm 1975. Nhất là với âm nhạc là di sản có sức sống lâu bền trong lòng người dân thì càng cần phải có thái độ ứng xử khoa học, dân chủ.

Ngành văn hóa phải có trách nhiệm kiểm kê lại các di sản đó và đưa ra hệ thống tiêu chí đánh giá công khai xem có nên cấm hay không. Đã đến lúc các cơ quan quản lý văn hóa phải tìm cách giải quyết dứt điểm sự nhập nhằng trong quy định “xin - cho” phổ biến bài hát. Người dân có quyền hưởng thụ tất cả những gì pháp luật không cấm.

Hơn hết, Nhà nước phải có chính sách lâu dài, với các hệ thống tiêu chí cụ thể cho kho di sản văn học nghệ thuật miền Nam trước năm 1975. Không thể mãi để tình trạng chỉ một cơ quan nào đó đứng ra quyết định cấm hay không cấm bất kỳ tác phẩm nào đó.

Việc cấm đoán tùy tiện bao lâu nay đã làm người dân bức xúc và làm những người sở hữu di sản này bị tổn thương.

Nhạc sĩ Phó Đức Phương - Ảnh: CHÂU ANH

* Nhạc sĩ Phó Đức Phương (giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN):

Nên công khai tác phẩm nào bị cấm

Trên tinh thần đất nước ngày càng đổi mới, hòa hợp và hòa giải dân tộc, về cơ bản Nhà nước không phân biệt đối xử với những tác giả, tác phẩm trước năm 1975. Tất nhiên với những bài hát có nội dung chống đối Nhà nước thì không thể cho lưu hành.

Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN luôn yêu quý và trân trọng tất cả các nhạc sĩ. Vậy nên chúng tôi luôn mong muốn những tác phẩm có hiệu ứng tốt cho xã hội thì sẽ được phổ biến.

Trước đây, đã có những ý kiến đề nghị Cục Nghệ thuật biểu diễn công khai bằng văn bản những tác phẩm nào bị cấm, không được hát để mọi người được biết rõ ràng. Nếu làm được như vậy thì mọi việc sẽ đơn giản hơn rất nhiều và bản thân các tác giả cũng không phải lo lắng xem tác phẩm của mình có được cấp phép hay không...

Khi cấm bài hát nào cần phải có những hội thảo, tọa đàm khoa học với sự tham gia của các nhà khoa học, nhạc sĩ, nghệ sĩ... để bàn bạc cho kỹ lưỡng. Các cơ quan quản lý nhà nước khi đưa ra quyết định cấm hay không cấm bản nhạc nào đó cần phải có chứng cớ, cơ sở và tham khảo ý kiến công luận. Còn tinh thần chung, tôi thấu hiểu rằng phải có cách ứng xử với các ca khúc trước năm 1975 theo tinh thần hòa hợp dân tộc của Đảng và Nhà nước. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân (chủ tịch Hội Nhạc sĩ VN)